Peştamal’in asıl amacın hepimiz biliyoruz, hatta kültürümüzle özdeşleşmiş bu ürünü çok farklı amaçlar için de kullanıyoruz. Peştamalin nasıl yazıldığıyla ilgili farklı yorumlar olsa da, doğru yazılışı; peştamal. Peştamal kelimesi Farsça’da ‘arka havlusu’ anlamına gelen puştmal’dan geliyor. Puştmal ise puşt ‘arka’ ve mal ‘silen’ sözcüklerinin bileşiğidir.
Az önce bahsettiğimiz gibi, peştamal her ne kadar bizim kültürümüze aitmiş gibi görünse de aslında geçmişi Mısır’a kadar uzanıyor. Mısır’da havlu anlamına gelen ‘fouta’ olarak adlandırılan peştamal, o zamanlar insanların belden aşağılarını örtmek için günlük hayatlarında kullandıkları bir giysiyken, Akdeniz’deki ülkelere yayılarak tasarımı, hammaddesi ve işlevi değişmiş.
Fouta, Osmanlı İmparatorluğu’na giriş yaptığı andan itibaren, peştamal adını almış ve işlevi de değişmiş. Öncelikle, hammadde olarak Mısır pamuğu yerine, Türk pamuğu tercih edilmiş ve böylece kullanım alanı değişmiş, hamamlarda ve iş hayatında kullanılmaya başlanmıştır. Hafifliği ve kolay kuruyan yapısıyla meşhur Türk hamamlarının vazgeçilmezi olmuş ve dünyaya peştamal adıyla yayılmaya başlamış.
Hamamlarda kurulanma amacıyla kullanılan peştamal, iş hayatında, çalışırken giysilerin kirlenmemesi için belden aşağı kısmın örtülmesinde kullanılmış. Hatta zanaatkarlar arasında, çıraklık döneminin başarıyla bitirilmiş olmasını sembolize etmesi amacıyla, usta ve çırak arasında bir tören bile düzenlenirmiş. Törende, çıraklık dönemini bitiren çırağa, ustası tarafından peştamal giydirilirmiş ve yeteneklerini ispatlayabileceği yeterlilik aşaması başlarmış.
Günümüz Türkiye’sinde her iki kullanım şekli de hala varlığını sürdürmektedir. Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde, özellikle Karadeniz bölgesinde insanlar çay toplarken hala bellerinden aşağısını peştamal ile örtüyorlar. Hamam’lardaki kullanımı ise geleneği hiç bozmadan devam ediyor.
Peştamal, hamamlardan ve atölyelerden çıkıp, günlük hayatımızın bir çok alanına nüfus ederek yaşamımızı kolaylaştırmış ve güzelleştirmiştir. Günümüzde peştamalları bazen bir masa veya koltuk örtüsü, bazen de boynumuza taktığımız bir aksesuar olarak bir çok farklı alanda kullanıyoruz. Spor salonuna giderken de, yüzmeye giderken de yanımıza peştamal alıyoruz. Şıklığı ve kullanım kolaylığı açısından, gelecekte daha bir çok farklı şekilde karşımıza çıkması muhtemel peştamallarin, bugünkü kullanım alanları için “6 Farklı Peştamal Kullanımı” yazımıza göz atabilir ve farklı fikirler edinebilirsiniz.
Küçük bir bilgi; peştamalın el havlusu olarak kullanılan haline de peşkir denmektedir.
Az önce bahsettiğimiz gibi, peştamal her ne kadar bizim kültürümüze aitmiş gibi görünse de aslında geçmişi Mısır’a kadar uzanıyor. Mısır’da havlu anlamına gelen ‘fouta’ olarak adlandırılan peştamal, o zamanlar insanların belden aşağılarını örtmek için günlük hayatlarında kullandıkları bir giysiyken, Akdeniz’deki ülkelere yayılarak tasarımı, hammaddesi ve işlevi değişmiş.
Fouta, Osmanlı İmparatorluğu’na giriş yaptığı andan itibaren, peştamal adını almış ve işlevi de değişmiş. Öncelikle, hammadde olarak Mısır pamuğu yerine, Türk pamuğu tercih edilmiş ve böylece kullanım alanı değişmiş, hamamlarda ve iş hayatında kullanılmaya başlanmıştır. Hafifliği ve kolay kuruyan yapısıyla meşhur Türk hamamlarının vazgeçilmezi olmuş ve dünyaya peştamal adıyla yayılmaya başlamış.
Hamamlarda kurulanma amacıyla kullanılan peştamal, iş hayatında, çalışırken giysilerin kirlenmemesi için belden aşağı kısmın örtülmesinde kullanılmış. Hatta zanaatkarlar arasında, çıraklık döneminin başarıyla bitirilmiş olmasını sembolize etmesi amacıyla, usta ve çırak arasında bir tören bile düzenlenirmiş. Törende, çıraklık dönemini bitiren çırağa, ustası tarafından peştamal giydirilirmiş ve yeteneklerini ispatlayabileceği yeterlilik aşaması başlarmış.
Günümüz Türkiye’sinde her iki kullanım şekli de hala varlığını sürdürmektedir. Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde, özellikle Karadeniz bölgesinde insanlar çay toplarken hala bellerinden aşağısını peştamal ile örtüyorlar. Hamam’lardaki kullanımı ise geleneği hiç bozmadan devam ediyor.
Peştamal, hamamlardan ve atölyelerden çıkıp, günlük hayatımızın bir çok alanına nüfus ederek yaşamımızı kolaylaştırmış ve güzelleştirmiştir. Günümüzde peştamalları bazen bir masa veya koltuk örtüsü, bazen de boynumuza taktığımız bir aksesuar olarak bir çok farklı alanda kullanıyoruz. Spor salonuna giderken de, yüzmeye giderken de yanımıza peştamal alıyoruz. Şıklığı ve kullanım kolaylığı açısından, gelecekte daha bir çok farklı şekilde karşımıza çıkması muhtemel peştamallarin, bugünkü kullanım alanları için “6 Farklı Peştamal Kullanımı” yazımıza göz atabilir ve farklı fikirler edinebilirsiniz.
Küçük bir bilgi; peştamalın el havlusu olarak kullanılan haline de peşkir denmektedir.